Aşağı qiymətlə rəqibləri çıxarıb sonra qiyməti artırma praktikası nədir?

İnhisarçı mövqeyə malik şirkət, bazarda rəqibi olmadığı üçün qiymətləri artıra, keyfiyyəti aşağı sala və yaxud istehsal həcmini qəsdən azalda bilər. Bu isə istehlakçıların mənafeyinə zərbə vurur, bazarın sağlam rəqabət prinsiplərini pozur. Nəticədə iqtisadiyyatın inkişafı ləngiyir, yenilik və texnoloji irəliləyiş üçün stimullar azalır, ümumilikdə sərbəst bazar mühitinə mənfi təsir göstərir.

Qlobal şirkətlər bir neçə ölkədə eyni anda rəqabəti poza bilər. Dünya miqyasında antiinhisar orqanları bir-birinə məlumat ötürə və ortaq istintaq apara bilər. Məsələn, Avropa Komissiyası, ABŞ FTC, Azərbaycandakı qurumlar müəyyən razılaşmalarla informasiya mübadiləsi edirlər.

Yerli şirkətlərin bazarında yeni qlobal marka fəaliyyətə başlayırsa, azad ticarət prinsipləri rəqabəti gücləndirir. İstehlakçılar seçim çoxluğundan yararlanır, qiymətlər enir, xidmət keyfiyyəti artır.

Ölkənin antiinhisar orqanı, şirkətlərin antiinhisar qanunvericiliyini pozduğunu təsdiqləyən sübutlar əldə edərsə, onlara qarşı pul cərimələri və ya məhdudlaşdırıcı tədbirlər tətbiq edir. Bu qərar rəsmi sənədlə elan olunur və müddət göstərilir.

Şirkətlər haqsız rəqabət aparırsa, nəticədə bəzi müəssisələr bağlanır, oranın işçiləri işsiz qalır. Bu işçilər rəqabət pozuntusu səbəbindən işsiz qaldıqlarını iddia edərək məhkəməyə müraciət edə bilərlərmi?

Kartel razılaşmaları, şirkətlərin bazarda rəqabəti məhdudlaşdıran, qiymətləri süni şəkildə qaldıran və bazarı bölüşdürən gizli anlaşmalarıdır. Bu anlaşmalar adətən yazılı deyil, şifahi şəkildə baş verir və aşkarlanması çətindir. Amma rəqabət qurumları maliyyə, mühasibatlıq sənədləri, şirkət yazışmaları, məlumat bazaları və hətta anonim məlumatlardan yararlanaraq kartelləri üzə çıxara bilirlər.

Damping, hər hansı şirkətin mallarını xarici bazarda maya dəyərindən də aşağı qiymətə satmasıdır. Yerli bazarda da bəzən bu taktikadan istifadə olunur. Nəticədə rəqiblər malın maya dəyəri ilə rəqabət apara bilmir, iflasa sürüklənir. Damping qısa müddətli olsa da, bazarda uzunmüddətli rəqabətə zərər vurur.

Müvafiq olaraq İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti bu sahə ilə məşğuldur. Onlar antiinhisar, haqsız rəqabət, istehlakçıların hüquqlarının qorunması üzrə dövlət siyasətini həyata keçirirlər.

Şirkət rəhbərləri və menecerləri qəsdən razılaşmalar edirsə, hüquqi şəxs cərimələnir. Bəs fiziki şəxs kimi o menecerlər fərdi cavabdeh ola bilərmi?