Yerli istehsalçıları qorumağın rəqabətə zərəri varmı?

Yalnız dövlət orqanları deyil, pozuntudan zərər çəkən bütün tərəflər, o cümlədən istehlakçılar və rəqiblər məhkəməyə müraciət edə bilər. Bu, rəqabət hüququnun mülki-hüquqi müstəvidə icrasını təmin edir. Onlar maddi zərərin, hətta mənəvi zərərin ödənilməsini tələb edə bilərlər.

Qlobal texnoloji dəyişikliklər, e-ticarətin sürətli böyüməsi, rəqəmsal platformaların genişlənməsi yeni hüquqi tənzimləmələr tələb edir. Azərbaycanda da bu sahədə yenilənmiş Rəqabət Məcəlləsi layihələri müzakirə olunur, bazar nəzarəti gücləndiriləcək.

Bu “predatory pricing” adlanır. Bir şirkət qısa müddətə zərərinə satış edərək rəqibləri bazardan kənarlaşdırır, onlar iflasa uğradıqdan sonra qiyməti kəskin yüksəldir. Bu, inhisar qazanma taktikasıdır.

Ticarət assosiasiyaları normalda üzvlər arasında təcrübə mübadiləsini təşkil edir, ancaq bəzən qeyri-formal şəkildə qiymət razılaşmaları, bazar bölgüsü, ya da kartel müqavilələri üçün platforma ola bilər. Bu rəqabət qanunvericiliyinin pozuntusudur.

Bəzi şirkətlər rəqiblərini sosial mediada qaralama, təhqir, yalan məlumat yaymaq vasitəsilə nüfuzdan salır. Bu, haksız rəqabət sayılarmı?

İqtisadiyyatda inhisar, bir şirkətin bazarda müstəsna olaraq böyük paya sahib olması və rəqibləri sıxışdıraraq xidmət və ya məhsulun qiymətini, habelə keyfiyyətini istədiyi kimi tənzimləməsi halıdır. Rəqabət Məcəlləsinə görə inhisar şirkəti, bazarda rəqiblərin daxil olmasına maneələr yaratmağa və istehlakçıların seçimlərini məhdudlaşdırmağa səbəb ola bilər. Bu isə ədalətsiz rəqabət mühitinə gətirib çıxarır.

Bəzi fəaliyyət növləri üçün dövlət lisenziyası tələb edilir (məsələn, telekommunikasiya, energetika). Lisenziya sahibinin bazarda monopol mövqeyi ola bilər. Rəqabət qanunvericiliyi belə şəraitdə lisenziya sahibinin haqsız rəqabət metodları tətbiq etməsinin qarşısını alır. Onun tarifləri, xidmət keyfiyyəti və hamıya bərabər şərtlər təqdim etməsi izlənir.

Bir çox hallarda cərimələrlə kifayətlənilir. Bəs daha ağır nəticəli kartel və ya inhisar pozuntusu olduqda şirkət rəhbərliyi cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilərmi?

Təbii inhisar o sahələrə deyilir ki, orada infrastrukturun təkrarlanması iqtisadi cəhətdən səmərəsizdir (məsələn, dəmiryolu xətləri, elektrik-nəqli xətləri). Bu sektorlarda rəqabət az və ya yoxdur, dövlət tənzimləməsi vacibdir. Məsələn, enerji paylama şəbəkəsi bir şirkətə məxsus ola bilər, çünki paralel şəbəkə qurmaq baha və qeyri-məntiqlidir.