İstehlak krediti: bank sizi aldadırsa hansı hüquqlarınız var?

Yeni bir ev, arzu etdiyiniz avtomobil, övladlarınızın təhsili və ya sadəcə gündəlik ehtiyaclar… Həyatımızda bir çox hədəfə çatmaq üçün istehlak krediti bizim üçün bir körpü ola bilər. Banklara müraciət edərkən onlara etibar edir, müqaviləni imzalayaraq arzularımıza bir addım daha yaxınlaşdığımızı düşünürük. Bəs əgər bu etimad sarsılarsa? Bank sizi aldadırsa hansı hüquqlarınız var? Bu sual təəssüf ki, bəzən gerçək bir problemə çevrilir və minlərlə vətəndaşımızı maraqlandırır. Bu gün biz məhz bu mühüm məsələyə aydınlıq gətirəcəyik ki, hüquqlarınızı bilib özünüzü qoruya biləsiniz.

Bank Aldatması Nə Deməkdir?

Bank aldatması dedikdə, yalnız birbaşa yalan danışmaq nəzərdə tutulmur. Bu, bir çox formada özünü göstərə bilər və tez-tez mürəkkəb hüquqi terminlər, xırda şriftlər və ya natamam məlumatlandırma vasitəsilə həyata keçirilir. Bank sizi aldadırsa hansı hüquqlarınız var sualına cavab verməzdən əvvəl, aldatma hallarının nə olduğunu anlamaq vacibdir. Aşağıdakı hallar bu kateqoriyaya aid edilə bilər:

Gizli Xərclər və Komissiyalar

• Müqavilənin əsas hissəsində göstərilməyən, lakin əlavə bəndlərdə və ya xırda şriftlərlə yazılmış komissiyalar, sığorta haqları və digər xərclər.
• Kreditin ümumi dəyərini süni şəkildə artıran, lakin sizə tam izah edilməyən ödənişlər.

Yanlış Faiz Dərəcələri

• Reklamlarda aşağı faiz dərəcəsi göstərilməsi, lakin müqavilədə daha yüksək faizin tətbiq edilməsi.
• Faiz hesablanması metodunun düzgün izah edilməməsi, nəticədə daha çox pul ödəməyinizə səbəb olması.

Müqavilə Şərtlərinin Qeyri-Şəffaflığı

• Anlaşılmaz hüquqi dil və ya məqsədli olaraq mürəkkəbləşdirilmiş cümlələr vasitəsilə şərtlərin gizlədilməsi.
• Kreditin vaxtından əvvəl ödənilməsi və ya müqaviləyə xitam verilməsi şərtlərinin qeyri-aydın olması.

Təzyiq və Məlumatlandırmama

• Müqaviləni oxumaq üçün kifayət qədər vaxt verilməməsi.
• Vacib məlumatların, məsələn, gecikmə faizləri, cərimələr barədə tam şəkildə məlumatlandırılmaması.

Sizin Əsas Hüquqlarınız: Qanun Nə Deyir?

Azərbaycan qanunvericiliyi istehlakçıların, o cümlədən kredit götürən şəxslərin hüquqlarını qoruyur. “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” qanun və digər müvafiq normativ aktlar bankların fəaliyyətinə ciddi tələblər qoyur. Bank sizi aldadırsa hansı hüquqlarınız var sualına gəldikdə, aşağıdakı əsas hüquqlarınız mövcuddur:

Müqavilə Öncesi Şəffaflıq Hüququ

Hər hansı bir kredit müqaviləsi imzalamazdan əvvəl, bank sizə kreditin bütün şərtlərini tam, aydın və başa düşülən şəkildə izah etməlidir. Bu o deməkdir ki, kreditin ümumi dəyəri, illik faiz dərəcəsi (APR), bütün komissiyalar, sığorta ödənişləri və digər mümkün xərclər sizə ətraflı şəkildə təqdim edilməlidir. Sizə müqavilə layihəsi verilməli və onu nəzərdən keçirmək üçün kifayət qədər vaxt tanınmalıdır.

Aydın və Anlaşılan Müqavilə Hüququ

Müqavilənin mətni aydın və başa düşülən dildə yazılmalıdır. Heç bir maddə qeyri-müəyyən və ya gizli olmamalıdır. Bütün əhəmiyyətli şərtlər, o cümlədən ödəniş cədvəli, gecikmə faizləri və müqaviləyə xitam verilməsi şərtləri açıq şəkildə göstərilməlidir. Xırda şriftlə yazılmış, oxunması çətin və ya gizli şərtlər qanunsuz sayıla bilər.

Məlumatlandırma Hüququ

Kredit müddəti ərzində bank sizə ödənişlər, qalan borcunuz və müqavilə şərtlərində baş verən hər hansı bir dəyişiklik barədə vaxtında və tam məlumat verməlidir. Məsələn, faiz dərəcəsi dəyişərsə, bank sizi bu barədə əvvəlcədən xəbərdar etməlidir.

Müqaviləyə Xitam Vermə və Dəyişiklik Etmə Hüququ

Bəzi hallarda, xüsusən də bank tərəfindən müqavilə şərtləri pozularsa və ya sizə yanlış məlumat verilərsə, müqaviləyə xitam vermək və ya onun şərtlərinin dəyişdirilməsini tələb etmək hüququnuz var. Həmçinin, qanunvericilik müəyyən hallarda krediti vaxtından əvvəl ödəmək hüququ verir və bu zaman bank əsassız cərimələr tətbiq edə bilməz.

Əgər Aldadıldığınızı Düşünürsünüzsə: Addım-Addım Bələdçi

Əgər bank sizi aldadırsa hansı hüquqlarınız var sualı ilə üzləşirsinizsə, tək deyilsiniz. Əsas odur ki, panikaya düşməyəsiniz və düzgün addımlar ataraq öz hüquqlarınızı müdafiə edəsiniz.

Sübutları Toplayın

Bu, ən vacib addımdır. Bütün sənədləri – imzalamış olduğunuz kredit müqaviləsini, ödəniş qəbzlərini, bank çıxarışlarını, həmçinin bankdan aldığınız hər hansı yazılı məktubları, email və ya SMS yazışmalarını toplayın. Bankın reklam broşürləri, saytındakı məlumatlar da sübut kimi istifadə edilə bilər. Nə qədər çox sübutunuz olsa, mövqeyiniz bir o qədər güclü olar.

Banka Müraciət Edin

Problemi ilk növbədə bankın özü ilə həll etməyə çalışın. Yazılı şəkildə, rəsmi bir şikayət məktubu ilə banka müraciət edin. Məktubunuzda problemi aydın şəkildə izah edin, hansı müqavilə şərtlərinin pozulduğunu qeyd edin və nə tələb etdiyinizi bildirin (məsələn, yanlış hesablanmış faizin geri qaytarılması, gizli komissiyanın ləğvi). Məktubun iki nüsxəsini hazırlayın, birini banka təqdim edib digər nüsxəsinə “qəbul edildiyi” qeydini və tarixi vurdurun. Bankın cavab verməsi üçün qanunla müəyyən edilmiş müddəti gözləyin.

Regulyator Orqanlara Şikayət Edin

Əgər bankdan qənaətbəxş cavab almasanız və ya cavab almazsanız, növbəti addım regulyator orqanlara müraciət etməkdir. Azərbaycanda bu funksiyaları Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti (İqtisadiyyat Nazirliyi yanında) yerinə yetirir. Müraciətinizə bankdan aldığınız cavabı və topladığınız bütün sübutları əlavə edin.

Hüquqi Məsləhət Alın

Bəzi hallarda problem mürəkkəbləşə bilər və bankla danışıqlar və ya dövlət orqanlarına müraciətlər nəticə verməyə bilər. Bu zaman ixtisaslaşmış hüquqşünasdan məsləhət almaq vacibdir. Hüquqşünas sizin işinizə fərdi yanaşaraq, mövcud qanunvericilik bazası əsasında ən səmərəli addımları müəyyənləşdirməyə kömək edəcək və lazım gələrsə, məhkəməyə müraciət etməyə hazırlaşacaq.

Praktik Məsləhətlər: Özünüzü Necə Qorumalısınız?

Ən yaxşı müdafiə hüquqlarınızı bilmək və ehtiyatlı olmaqdır. Bu məsləhətlər sizə gələcəkdə potensial problemlərdən qaçmağa kömək edəcək:

• Müqaviləni diqqətlə oxuyun: Hər bir bəndi, hər bir xırda şrifti oxuyun. Anlamadığınız hissələr varsa, bank işçisindən izahat tələb edin.

• Sual verməkdən çəkinməyin: Faiz dərəcələri, komissiyalar, gecikmə cərimələri, vaxtından əvvəl ödəmə şərtləri barədə bütün suallarınızı verin.

• Tələsməyin: Müqaviləni imzalamadan əvvəl onu evə aparıb sakitcə oxumaq, bəlkə də bir mütəxəssislə məsləhətləşmək hüququnuz var.

• Müqayisə edin: Yalnız bir bankın təklifi ilə kifayətlənməyin. Bir neçə bankın təkliflərini müqayisə edin, onların şərtlərini dərindən araşdırın.

• Bütün sənədləri saxlayın: Hətta kredit ödənişləri bitdikdən sonra belə, müqaviləni və bütün əlavə sənədləri bir müddət saxlamağınız tövsiyə olunur.

• Həqiqətə uyğun olmayan təkliflərdən ehtiyatlı olun: “Çox sərfəli” görünən, digər bankların təkliflərindən kəskin fərqlənən kreditlərə şübhə ilə yanaşın.

Unutmayın, məlumatlı istehlakçı hər zaman daha güclüdür. Bank sizi aldadırsa hansı hüquqlarınız var sualının cavabını bilmək, sizi çətin vəziyyətlərdən qoruya bilər. Hüquqlarınızdan xəbərdar olmaqla, öz maliyyə təhlükəsizliyinizi təmin edə və banklarla bərabər hüquqlu tərəf kimi çıxış edə bilərsiniz. Hər hansı bir şübhə yaranarsa və ya hüquqlarınızın pozulduğunu düşünürsünüzsə, gecikmədən addım atmaq çox vacibdir.

Kredit müqavilələri mürəkkəb ola bilər və bəzən bankın təklif etdiyi şərtlərin qanuna nə dərəcədə uyğun olduğunu anlamaq çətinləşir. Əgər siz də belə bir vəziyyətlə qarşılaşmısınızsa və müqavilənin şərtlərindən narahatsınızsa, peşəkar hüquqi dəstək almaq ən doğru seçimdir. Çünki hər bir müqavilə fərqlidir və fərdi yanaşma tələb edir.

Müqaviləni hüquqi analiz üçün göndərin. Biz sizin sənədlərinizi diqqətlə nəzərdən keçirib, hüquqlarınızın pozulub-pozulmadığını müəyyənləşdirməyə və ən effektiv həll yolunu tapmağa kömək edəcəyik.