Azərbaycanda rəqabət qanunvericiliyi hangi orqanın nəzarətindədir?

Bir şirkət məhsulunu yalnız bir distribyutora vermək üçün müqavilə bağlayırsa və bu, rəqiblərin bazara çıxışını əngəlləyirsə, rəqabət qanunvericiliyini poza bilər. Yəni eksklüzivlik bazarı bağlayırsa, digər istehsalçılar və ya distribyutorlar imkanlarını itirir.

Şirkət kommers sirrini qoruyur, lakin bəzən rəqabət orqanı istintaq üçün sənədləri tələb edir. Sirr açılsa, şirkət zərər çəkə bilər. Qanun buna nə deyir?

İnhisarçı mövqeyə malik şirkət, bazarda rəqibi olmadığı üçün qiymətləri artıra, keyfiyyəti aşağı sala və yaxud istehsal həcmini qəsdən azalda bilər. Bu isə istehlakçıların mənafeyinə zərbə vurur, bazarın sağlam rəqabət prinsiplərini pozur. Nəticədə iqtisadiyyatın inkişafı ləngiyir, yenilik və texnoloji irəliləyiş üçün stimullar azalır, ümumilikdə sərbəst bazar mühitinə mənfi təsir göstərir.

Tender elan edilir, amma şərtlər elə yazılır ki, yalnız bir şirkət uyğun gəlir, başqalarının şansı azalır. Məsələn, həddən artıq spesifik texniki tələblər. Bu, rəqabətin qəsdən məhdudlaşdırılması deməkdir.

Damping, hər hansı şirkətin mallarını xarici bazarda maya dəyərindən də aşağı qiymətə satmasıdır. Yerli bazarda da bəzən bu taktikadan istifadə olunur. Nəticədə rəqiblər malın maya dəyəri ilə rəqabət apara bilmir, iflasa sürüklənir. Damping qısa müddətli olsa da, bazarda uzunmüddətli rəqabətə zərər vurur.

Bazar iştirakçılarının birlikdə qiymətləri qaldırmaq, müəyyən səviyyədə saxlamaq və ya cüzi fərqlə razılaşdırmaq niyyəti qiymət sövdələşməsidir. Nəticədə istehlakçılar daha yüksək ödəniş etməyə məcbur qalır, bazar isə rəqabət dinamikasını itirir. Bu addım rəqabət hüququnun kobud şəkildə pozulması sayılır.

Antiinhisar mübahisəsi araşdırma mərhələsindədirsə və əsaslı şübhələr varsa, orqan bazarda vəziyyəti qaydaya salmaq üçün müvəqqəti tədbirlər təyin edə bilər. Məsələn, şirkətə bəzi əməliyyatları aparmağı qadağan etmək, satışı məhdudlaşdırmaq və s.

Online platformalar arasında bazar payı yüksək olanlar kiçik satıcıları sıxışdıra, öz üstünlük verdikləri məhsulları ön sıralara qoya bilər. Bu, kiçik rəqiblərin görünməz qalmasına və haqsız rəqabətə səbəb olur. İnternet mühitində algoritmlər də manipulyasiya üçün vasitə ola bilər.

Ümumi qəbul edilən meyar, şirkətin bazar payı 35-40%-dən yuxarıdırsa, hakim mövqeyə yaxın sayılır. Amma bu rəqəm sektordan asılı olaraq dəyişə bilər. Habelə bazarın quruluşu, rəqiblərin sayı, bazara giriş maneələri də nəzərə alınır. Təkcə faiz kifayət deyil, digər faktorlar da dəyərləndirilir.