Beynəlxalq səviyyədə rəqabət hüququnun əməkdaşlıq mexanizmləri nədən ibarətdir?

Kommers agentlikləri müəyyən şirkətlərə satış, marketing, müştəri tapma xidmətləri göstərir. Sual yaranır, bu agentliklər bazarda əsas oyunçu kimi çıxış edirsə, rəqabət qaydalarını pozmaq riski varmı?

İqtisadi subyektlərin tender və ya dövlət satınalması prosesində ədalətsiz razılaşmaya getməsini ifadə edir. Məsələn, ayrı-ayrı şirkətlər formal təkliflər verib əvvəlcədən qalibi müəyyənləşdirir, süni rəqabət yaradılır. Bu həm dövlət büdcəsinə, həm də rəqabətə mənfi təsir göstərir.

Dövlət orqanları və özəl qurumlar tenderlərdə firmaların anlaşmalı şəkildə iştirakını istəmir. Bunun üçün elektron tender sistemi, şəffaflıq, rəqabətin təşviqi və anonim qiymətləndirmə metodları tətbiq olunmalıdır. Nəticədə gizli sövdələşmələr çətinləşir.

Bu “predatory pricing” adlanır. Bir şirkət qısa müddətə zərərinə satış edərək rəqibləri bazardan kənarlaşdırır, onlar iflasa uğradıqdan sonra qiyməti kəskin yüksəldir. Bu, inhisar qazanma taktikasıdır.

İki böyük şirkətin birləşməsi və ya bir şirkətin digərini satın alması bazarda rəqabəti zəiflədə bilər. Xüsusən də bazar payları yüksəkdirsə, bu, inhisarın yaranmasına səbəb olur. Rəqabət qanunvericiliyi bu prosesi tənzimləyir, böyük birləşmələr antiinhisar orqanının icazəsi olmadan gerçəkləşdirilə bilməz.

Franchise sahibi (franchisor) bəzən franchise alanlara (franchisee) başqa məhsullar satmağı qadağan edir, fiyat siyasətinə müdaxilə edir. Bu hallar ədalətli rəqabətə zidd ola bilər. Amma franchise sisteminin özünü qoruma tələbləri də var.

Dövlət bazara müdaxilə edərkən mümkün qədər minimal müdaxilə edərək sərbəst rəqabəti dəstəkləməlidir. Yəni hər məsələdə şirkət fəaliyyətinə qarışmaq liberal iqtisadi prinsiplərə ziddir. Sadəcə inhisarçılıq və ya haqsız rəqabət praktikasına qarşı ölçü götürülməlidir.

Rəqabət hüququ iqtisadiyyatın sağlam şəkildə fəaliyyət göstərməsi üçün qanunla müəyyənləşdirilən qaydaları əhatə edir. Bu qaydalar bazarda inhisarçılığın, sui-istifadə hallarının, məhdud rəqabət mühitinin qarşısını almağa və istehlakçıların maraqlarını qorumağa yönəlmişdir. Azərbaycan qanunvericiliyi, Rəqabət Məcəlləsi və digər normativ aktlar vasitəsilə, sahibkarlar arasında ədalətli rəqabət mexanizmini təmin etməyi hədəfləyir. Beləliklə, qanun, sərbəst bazar prinsiplərinə xələl gətirəcək bütün hərəkətlərin qarşısını alır və rəqabət mühitinin qorunmasına zəmin yaradır.

Bir şirkətin haqsız rəqabət praktikalarından zərərçəkən istehlakçı və ya rəqib sahibkar, bunu rəqabət orqanına şikayət edə bilər. Şikayət, yazılı formada sübutlarla (məsələn, müqavilələr, qiymət cədvəlləri, reklam materialları və s.) birlikdə təqdim edilə bilər. Orqan bu şikayəti araşdırmalı və qanun pozuntusu aşkarlanarsa, müvafiq tədbirlər görməlidir.