Birləşmə və satınalmalar rəqabətə necə təsir edə bilər?

Şirkətlər haqsız rəqabət aparırsa, nəticədə bəzi müəssisələr bağlanır, oranın işçiləri işsiz qalır. Bu işçilər rəqabət pozuntusu səbəbindən işsiz qaldıqlarını iddia edərək məhkəməyə müraciət edə bilərlərmi?

Kartel razılaşmaları, şirkətlərin bazarda rəqabəti məhdudlaşdıran, qiymətləri süni şəkildə qaldıran və bazarı bölüşdürən gizli anlaşmalarıdır. Bu anlaşmalar adətən yazılı deyil, şifahi şəkildə baş verir və aşkarlanması çətindir. Amma rəqabət qurumları maliyyə, mühasibatlıq sənədləri, şirkət yazışmaları, məlumat bazaları və hətta anonim məlumatlardan yararlanaraq kartelləri üzə çıxara bilirlər.

İqtisadiyyatda inhisar, bir şirkətin bazarda müstəsna olaraq böyük paya sahib olması və rəqibləri sıxışdıraraq xidmət və ya məhsulun qiymətini, habelə keyfiyyətini istədiyi kimi tənzimləməsi halıdır. Rəqabət Məcəlləsinə görə inhisar şirkəti, bazarda rəqiblərin daxil olmasına maneələr yaratmağa və istehlakçıların seçimlərini məhdudlaşdırmağa səbəb ola bilər. Bu isə ədalətsiz rəqabət mühitinə gətirib çıxarır.

Ölkənin antiinhisar orqanı, şirkətlərin antiinhisar qanunvericiliyini pozduğunu təsdiqləyən sübutlar əldə edərsə, onlara qarşı pul cərimələri və ya məhdudlaşdırıcı tədbirlər tətbiq edir. Bu qərar rəsmi sənədlə elan olunur və müddət göstərilir.

Şirkətlərin qanunverici və ya icraedici orqanlara təsir edərək özlərinə xüsusi güzəştlər əldə etməsi bazarda ayrı-seçkiliyə səbəb ola bilər. Bu, rəqabət prinsipini pozur. Məsələn, xüsusi vergi güzəşti, dövlət sifarişi yaxud lisenziya tələblərindən kənarlaşma kimi imtiyazlar ədalətli olmayacaq.

Bir şirkət eyni məhsulu ayrı müştərilərə fərqli qiymətə satırsa, bunun fərqli əsasları ola bilər (məhsul həcmi, uzunmüddətli müqavilələr, yükləmə-çatdırma xərcləri və s.). Amma sırf rəqibləri sıxışdırmaq üçün diskriminasiya aparılsa, bu haqsız rəqabətdir.

Qlobal texnoloji dəyişikliklər, e-ticarətin sürətli böyüməsi, rəqəmsal platformaların genişlənməsi yeni hüquqi tənzimləmələr tələb edir. Azərbaycanda da bu sahədə yenilənmiş Rəqabət Məcəlləsi layihələri müzakirə olunur, bazar nəzarəti gücləndiriləcək.

Şirkət kommers sirrini qoruyur, lakin bəzən rəqabət orqanı istintaq üçün sənədləri tələb edir. Sirr açılsa, şirkət zərər çəkə bilər. Qanun buna nə deyir?

Bəzi şirkətlər rəqiblərini sosial mediada qaralama, təhqir, yalan məlumat yaymaq vasitəsilə nüfuzdan salır. Bu, haksız rəqabət sayılarmı?