Çaşdırıcı qablaşdırma rəqabət hüququnda niyə qadağandır?

Ümumi qəbul edilən meyar, şirkətin bazar payı 35-40%-dən yuxarıdırsa, hakim mövqeyə yaxın sayılır. Amma bu rəqəm sektordan asılı olaraq dəyişə bilər. Habelə bazarın quruluşu, rəqiblərin sayı, bazara giriş maneələri də nəzərə alınır. Təkcə faiz kifayət deyil, digər faktorlar da dəyərləndirilir.

Ölkənin antiinhisar orqanı, şirkətlərin antiinhisar qanunvericiliyini pozduğunu təsdiqləyən sübutlar əldə edərsə, onlara qarşı pul cərimələri və ya məhdudlaşdırıcı tədbirlər tətbiq edir. Bu qərar rəsmi sənədlə elan olunur və müddət göstərilir.

Bir şirkət məhsulunu yalnız bir distribyutora vermək üçün müqavilə bağlayırsa və bu, rəqiblərin bazara çıxışını əngəlləyirsə, rəqabət qanunvericiliyini poza bilər. Yəni eksklüzivlik bazarı bağlayırsa, digər istehsalçılar və ya distribyutorlar imkanlarını itirir.

Yerli şirkətlərin bazarında yeni qlobal marka fəaliyyətə başlayırsa, azad ticarət prinsipləri rəqabəti gücləndirir. İstehlakçılar seçim çoxluğundan yararlanır, qiymətlər enir, xidmət keyfiyyəti artır.

Tender elan edilir, amma şərtlər elə yazılır ki, yalnız bir şirkət uyğun gəlir, başqalarının şansı azalır. Məsələn, həddən artıq spesifik texniki tələblər. Bu, rəqabətin qəsdən məhdudlaşdırılması deməkdir.

Bəzən böyük şirkətlər innovasiya yatırımlarını daha rahat edir, geniş resursları var. Amma inhisar eyni zamanda qiymətlərin qaldırılması, yenilikləri gecikdirmə riski yaradır. Necə balans yaranır?

Rəqabət hüququ iqtisadiyyatın sağlam şəkildə fəaliyyət göstərməsi üçün qanunla müəyyənləşdirilən qaydaları əhatə edir. Bu qaydalar bazarda inhisarçılığın, sui-istifadə hallarının, məhdud rəqabət mühitinin qarşısını almağa və istehlakçıların maraqlarını qorumağa yönəlmişdir. Azərbaycan qanunvericiliyi, Rəqabət Məcəlləsi və digər normativ aktlar vasitəsilə, sahibkarlar arasında ədalətli rəqabət mexanizmini təmin etməyi hədəfləyir. Beləliklə, qanun, sərbəst bazar prinsiplərinə xələl gətirəcək bütün hərəkətlərin qarşısını alır və rəqabət mühitinin qorunmasına zəmin yaradır.

Bir şirkətin haqsız rəqabət praktikalarından zərərçəkən istehlakçı və ya rəqib sahibkar, bunu rəqabət orqanına şikayət edə bilər. Şikayət, yazılı formada sübutlarla (məsələn, müqavilələr, qiymət cədvəlləri, reklam materialları və s.) birlikdə təqdim edilə bilər. Orqan bu şikayəti araşdırmalı və qanun pozuntusu aşkarlanarsa, müvafiq tədbirlər görməlidir.