Rəqabət orqanına şikayət necə verilir?

Məsələn, iki kiçik şirkət bazarın cüzi hissəsini tutur və birləşmə ilə daha effektiv istehsala nail olmaq istəyir. Bu o zaman zidd deyil ki, bazarda digər rəqiblər də mövcud olsun, inhisar payı formalaşmasın. Üstəlik istehlakçının seçimi artsın.

Sahibkarlar bəzən müqaviləyə şərt yazırlar ki, ‘müştəri rəqib şirkətdən mal almasın’ və ya ‘xidmət yalnız bizdən alınsın’. Bu, digər şirkətlərin bazara girişini məhdudlaşdırırsa haqsız rəqabətə gətirib çıxarır.

Tender elan edilir, amma şərtlər elə yazılır ki, yalnız bir şirkət uyğun gəlir, başqalarının şansı azalır. Məsələn, həddən artıq spesifik texniki tələblər. Bu, rəqabətin qəsdən məhdudlaşdırılması deməkdir.

Bir şirkət rəqibin məhsuluna çox bənzər qablaşdırma dizaynı seçir, istehlakçı onları ayırd edə bilmir. Sonda haqsız rəqabətə səbəb olur, çünki müştərilər səhvən o məhsulu alır.

Haqsız və yanıltıcı reklamlar da rəqabət hüququnun pozuntularına gətirib çıxarır. Bir şirkət özünü olduğundan üstün, rəqiblərini isə alçaldıcı formada təqdim edə bilər. Bu isə istehlakçıları aldatmaqla bazarda ədalətsiz üstünlük qazandırır. Həmçinin yalnış məlumat yaymaq rəqiblərin nüfuzuna xələl yetirir.

İqtisadiyyatda inhisar, bir şirkətin bazarda müstəsna olaraq böyük paya sahib olması və rəqibləri sıxışdıraraq xidmət və ya məhsulun qiymətini, habelə keyfiyyətini istədiyi kimi tənzimləməsi halıdır. Rəqabət Məcəlləsinə görə inhisar şirkəti, bazarda rəqiblərin daxil olmasına maneələr yaratmağa və istehlakçıların seçimlərini məhdudlaşdırmağa səbəb ola bilər. Bu isə ədalətsiz rəqabət mühitinə gətirib çıxarır.

Qlobal şirkətlər bir neçə ölkədə eyni anda rəqabəti poza bilər. Dünya miqyasında antiinhisar orqanları bir-birinə məlumat ötürə və ortaq istintaq apara bilər. Məsələn, Avropa Komissiyası, ABŞ FTC, Azərbaycandakı qurumlar müəyyən razılaşmalarla informasiya mübadiləsi edirlər.

Əgər bazarda rəqabət yoxdursa, şirkətlər qiyməti yüksək, keyfiyyəti isə aşağı saxlamağa meylli olur. Çünki alternativ olmadıqda istehlakçılar məcburən həmin xidməti/malı alır. Bu həm istehlakçı büdcəsinə zərər vurur, həm də yenilik və inkişafı boğur.

Bəzən böyük şirkətlər innovasiya yatırımlarını daha rahat edir, geniş resursları var. Amma inhisar eyni zamanda qiymətlərin qaldırılması, yenilikləri gecikdirmə riski yaradır. Necə balans yaranır?