Təbii inhisar anlayışı nədir və nəyə görə fərqlənir?

Məsələn, iki kiçik şirkət bazarın cüzi hissəsini tutur və birləşmə ilə daha effektiv istehsala nail olmaq istəyir. Bu o zaman zidd deyil ki, bazarda digər rəqiblər də mövcud olsun, inhisar payı formalaşmasın. Üstəlik istehlakçının seçimi artsın.

Damping, hər hansı şirkətin mallarını xarici bazarda maya dəyərindən də aşağı qiymətə satmasıdır. Yerli bazarda da bəzən bu taktikadan istifadə olunur. Nəticədə rəqiblər malın maya dəyəri ilə rəqabət apara bilmir, iflasa sürüklənir. Damping qısa müddətli olsa da, bazarda uzunmüddətli rəqabətə zərər vurur.

Rəqabət hüququ iqtisadiyyatın sağlam şəkildə fəaliyyət göstərməsi üçün qanunla müəyyənləşdirilən qaydaları əhatə edir. Bu qaydalar bazarda inhisarçılığın, sui-istifadə hallarının, məhdud rəqabət mühitinin qarşısını almağa və istehlakçıların maraqlarını qorumağa yönəlmişdir. Azərbaycan qanunvericiliyi, Rəqabət Məcəlləsi və digər normativ aktlar vasitəsilə, sahibkarlar arasında ədalətli rəqabət mexanizmini təmin etməyi hədəfləyir. Beləliklə, qanun, sərbəst bazar prinsiplərinə xələl gətirəcək bütün hərəkətlərin qarşısını alır və rəqabət mühitinin qorunmasına zəmin yaradır.

Bəzi şirkətlər rəqiblərini sosial mediada qaralama, təhqir, yalan məlumat yaymaq vasitəsilə nüfuzdan salır. Bu, haksız rəqabət sayılarmı?

Qanunvericilikdə rəqabəti məhdudlaşdıran sazişlər dedikdə, iki və ya daha çox sahibkar arasında bazar payını bölüşdürmək, qiymətləri razılaşdırmaq, istehsalı azaltmaq və ya bazara girişə maneə yaratmaq məqsədi ilə edilən gizli razılaşmalar nəzərdə tutulur. Bu cür sazişlər rəqiblərə qarşı qəsdən üstünlük əldə etmək və istehlakçılara zərər vurmaq üçün edilir.

Sağlam rəqabət, innovasiya, məhsul keyfiyyəti və səmərəli idarəetməyə yol açır. Şirkətlər daha yaxşı xidmət, münasib qiymətlər təklif etmək məcburiyyətində qalırlar. Bu da istehlakçı məmnuniyyətini yüksəldir, milli iqtisadiyyatı gücləndirir.

Texnoloji platformalar, sosial şəbəkələr və axtarış motorları bazarda böyük istifadəçi bazasına malikdirlər. Bu gücdən istifadə edərək, reklam bazarını, platformada yerləşdirilən kontenti və sair amilləri istədikləri kimi tənzimləyib rəqibləri sıxışdıra bilərlər. Qanun buna qarşı tədbirlər nəzərdə tutur.

Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti, şirkətlərin maliyyə qeydlərini, yazışmalarını, müqavilələrini yoxlamaq, sorğu göndərmək, şahidləri dindirmək kimi hüquqlara sahibdir. Bu səlahiyyətlər antinhisar tədqiqatlarının aparılması üçün nəzərdə tutulur. Əsas məqsəd qanun pozuntusunu sübut etmək və ya bəraət qazandırmaqdır.

Şirkət rəhbərləri və menecerləri qəsdən razılaşmalar edirsə, hüquqi şəxs cərimələnir. Bəs fiziki şəxs kimi o menecerlər fərdi cavabdeh ola bilərmi?