Hüquqşünaslara suallar Tapıldı 65

Tam yararsızlıq (totallıq) vəziyyətində, sığortaçı avtomobilin bazar dəyərini və müqavilədəki maksimum məbləği əsas götürür. Adətən qalıq dəyəri çıxıldıqdan sonra müştəriyə ödəniş edilir. Yəni avtomobilin qalıqları müştəriyə qalır, sığortaçı isə öhdəçiliyi yerinə yetirir.

Azərbaycanda könüllü və icbari sığorta növləri var. İcbari sığorta dövlət tərəfindən tələb olunur, məsələn, avtomobilin mülki məsuliyyət sığortası. Könüllü sığorta isə müştərinin sərbəst seçiminə bağlıdır, məsələn, mənzil sığortası və ya həyat sığortası. Bu sığorta növlərinin şərtləri, təminat limitləri, ödəniş mexanizmləri və müqavilə müddətləri arasında fərqlər olur.

Zərərdən sonra müəyyən müddət var ki, bu müddət ərzində sığorta şirkətinə hadisə haqqında məlumat verilməli və ətraflı sənədlər təqdim olunmalıdır. Əks halda şirkət imtina edə bilər.

Əgər sığorta hadisəsi (məsələn, yanğın, qəza, təbii fəlakət və s.) baş verərsə, sığorta etdirən sığortaçıya bu hadisə haqqında dərhal yazılı və ya telefonla məlumat verməlidir. Sonra, sığortaçı hadisənin baş vermə səbəblərini araşdırır, zərər miqdarını müəyyənləşdirir və uyğun prosedur əsasında ödəniş təyin edir. Ödənişin gecikməsi və ya imtinası zamanı müştəri qanunla nəzərdə tutulmuş hüquqlarını müdafiə edə bilər.

Onlayn ödəmə etdikdən sonra şirkət elektron sığorta polisini e-poçt və ya sms ilə göndərir. Həmçinin fiziki nüsxənin çatdırılması da mümkündür. Elektron polis qanunla eyni hüquqi qüvvəyə malikdir, lakin müştəri istəsə kağız formatı da tələb edə bilər.

Fərmərlər bitkiçilik və heyvandarlıqla bağlı riskləri sığortalamaq üçün Kənd Təsərrüfatı Sığortası Fonduna və ya özəl sığorta şirkətlərinə müraciət edirlər. Burada təbii fəlakətlər, xəstəliklər və s. risklər əhatə edilə bilər. Bəzi dövlət subsidiyaları da mövcuddur.

Sığortaçı, əvvəlki sığorta ili ərzində qəza törətməyən sürücüyə növbəti dövrdə güzəşt (bonus) təklif edə bilər, qəza törədənə isə əlavə yük (malus) tətbiq olunur. Bu, sığorta mükafatının ədalətli səviyyədə tənzimlənməsinə xidmət edir.

Sığorta etdirən və ya sığortaçı, müqavilədə qeyd olunan hallarda və ya qanunda nəzərdə tutulmuş əsaslara görə müqaviləni ləğv edə bilər. Məsələn, sığorta etdirənin sığorta haqqını ödəniş tarixindən gec ödəməsi, müvafiq riskin aradan qalxması və ya müştərinin yanlış informasiya verməsi kimi əsaslar ola bilər. Bu zaman müqavilə ləğv edilir və ödənilən sığorta haqqının bir hissəsi qaytarıla bilər və ya qaytarılmaya bilər.

Sığorta müqaviləsində müəyyən şərtlər, limitlər və istisnalar ola bilər. Məsələn, françayzinq (deductible) tətbiqi, yəni zərərin bir hissəsini müştəri özü ödəyir. Və ya bəzi risklər, hadisə səbəbi müqavilə əhatəsinə düşmür.

Beynəlxalq ticarətdə malın daşınması zamanı kimin sığorta etdirməli olduğu İnkoterms qaydalarına və ya tərəflərin müqaviləsinə əsaslanır. Məsələn, CIF şərtində satıcı kargo sığortasını edir. FOB şərtində isə alıcı edir.